να είσαι άραβας στην ελλάδα και την ευρώπη. ελληνικός και αραβικός πολιτισμός

κυρίες και κύριοι, φίλοι και φίλες, ας έρθουμε πιο κοντά με κάποια βιωματικά στοιχεία:
τη δεκαετία του 70, με τη μαμά μου, ψάχνουμε σπίτι προς ενοικίαση. ξέρουμε, έχουμε βάλει τα καλά μας. να ένα διαμέρισμα. ο θυρωρός είναι ο ελεγκτής, φαίνεται του αρέσουμε, και μας πλέκει το εγκώμιο του διαμερίσματος: είναι έκτακτο διαμέρισμα, θα σας αρέσει, οι ένοικοι της πολυκατοικίας είναι καθώς πρέπει, κλπ κλπ. μπαίνουμε στο ασανσέρ για να το δούμε, και τότε εγώ, μαθήτρια του τότε γυμνασίου, γυρνάω στη μαμά μου για να μεταφράσω τι ε΄πε ο θυρωρός, μιας και είμαστε σε ξένη χώρα και η μαμά μου μιλούσε μόνο ελληνικά.
- τι συμβαίνει; δεν είσαστε βέλγοι; λυπάμαι, δε χρειάζεται να το δείτε, εδώ μένουν μόνο βέλγοι...

αυτό είναι ο οριενταλισμός που λέγανε οι ομιλητές προηγουμένως:
τα μάτια του άλλου που είναι κλειστά ή ανοιχτά, και διαψεύδουν αυτό που μπορεί να δουν με αυτό που έχουν στη σκέψη τους.
έτσι είναι ο οριενταλισμός που περιγράφει ο εντουάρ σαϊντ, που βασίζεται στην ιδέα του διαχωρισμού και της 'προστασίας' μιας φαντασματικής ταυτότητας.

το δεύτερο περιστατικό που θα ήθελα να σας αναφέρω είναι πρόσφατο. μετά πό προσωπικές βαθύτερες αναζητήσεις βρέθηκα καθηγήτρια αραβολογίας στο πανεπιστήμιο αθηνών.
βρίσκομαι μια μέρα στο λεωφορείο, καθομαι στο τελευταίο κάθισμα, κι ανοίγω ένα αραβικό βιβλίο. κανείς δεν κάθεται δίπλα μου, κι εγώ, πώς το σκέφτηκα, κάθομαι σταυροπόδι.
έρχεται ένας κύριος σε μια στάση, και κάθεται στην διπλανή αδειανή θέση. απορροφημενη στο βιβλίο μου, δεν αλλάζω στάση, και σε μια στιγμή το παπούτσι μου ακουμπάει την άκρη του παντελονιού του. αμέσως το νιώθω, του ζητάω συγγνώμη που τον άγγιξα και φυσικά δε συνεχίζω το σταυροπόδι.
αυτός κανει λίγη ώρα, με κοιτάει, και λέει φωναχτά όσο πιο δυνατά μπορεί:
σταυροπόδι κάθονται μόνο στο σαλόνι του σπιτιού τους, ΑΝ ΕΧΟΥΝ ΣΑΛΟΝΙ! καταλάβατε; Αν ΕΧΟΥΝ ΣΑΛΟΝΙ ΛΕΩ!!!
τον αποκάλεσα βέβαια αγενέστατο,
κι αυτός μου είπε:
άντε, διαβάστε τα αραβικά σας, που δεν έχετε πολιτισμό στην πατρίδα σας και μαζευόσαστε όλοι εδώ!
γύρισα στην πατρίδα μου μετά από ξενητειά δεκαετιών, ΄και κάποιος, στην πατρίδα μου, με έκανε να νιώσω ξένη! τον ενόχλησαν 'τα αραβικά μου', κι ένιωσα ξένη, τώρα, που τέλος πάντων, κάπως κάπου έχω φτάσει...

εκτός από αραβολόγος, είμαι και μαμά τριών παιδιών. όταν η κορούλα μου ήταν μικρή, μου επεσήμανε μια ψυχοπαιδαγωγός ότι είχε πρόβλημα, αφού άρχιζε τις ζωγραφιές της στο νήπιο από τα δεξιά προς τα αριστερά, κι αυτό ήταν αντικανονικό!!!
καμιά φορά στο πανεπιστήμιο μου λένε τα παιδιά 'α, ναι, γράφουν ανάποδα οι άραβες'
λέω κι εγώ
ναι, ναι, ανάποδα...
πιάνω κουβέντα λιγάκι να ξεχαστούν και ζητάω να γίνει μια αριθμητική πράξη στον πίνακα με τετραψήφιους αριθμούς. μόλις πάνε ν' αρχίσουν από τα δεξιά, λέω:
α όχι, εμείς δε γράφουμε ποτέ ανάποδα! τώρα εσύ ανάποδα γράφεις; για πρόσεξε λιγάκι!
η θέση του άλλου, δεν είναι ανάποδη...
και γελάμε γιατί χαιρόμαστε.
γιατί η γνώση του άλλου είναι επίγνωση και της δικής μας κατάστασης.

να είσαι άραβας στην ευρώπη είναι και ήταν λειτουργικό:
ο άραβας προσέφερε γνώση,
γνώρισε αποικιοκρατία,
βασανίστηκε για να επιβιώσει ως μετανάστης και να έχει σήμερα ένα δικό του τρόπο ζωής ριζωμένος πια στην ευρώπη.

να είσαι άραβας στην ελλάδα είναι αλλιώς:
νιώθεις αδελφός.
γιατί;
γιατί η ίδια η ιστορία και η γεωγραφία μας ενώνει:
-οι άραβες έχουν την έρημο, εμείς έχουμε τη θάλασσα
-έχουμε κοινό μεσαιωνικό πλούτο που μοιραζόμασταν γνώση και θαυμασμό ο ένας προς τον άλλο, μ' έναν λαμπρό βυζαντινό πολιτισμό, κι έναν εξίσου λαμπρό αραβικό πολιτισμό. παρά τις μάχες, είχαμε ανταλλαγές γιατρών, μαθηματικών, καλλιτεχνών, μοιραστήκαμε πολλά και θαυμάσια.
-και οι δυο προσφέραμε στη δύση την αναγέννησή της: οι άραβες με τις μεταφράσεις της ανδαλουσίας κι οι βυζαντινοί με το φευγιό των λογίων γύρω στο 1453, δλδ αργότερα.
- και τους δυο, άραβες και ρωμιούς, δλδ βυζαντινούς, τους έλιωσαν οι σταυροφόροι και τα τουρκικά φύλλα τον 11ο αιώνα πρώτα, και μετά με την ολοκληρωτική εξάπλωση της οθωμανικής αυτοκρατορίας πάνω στα εδάφη των μεσαιωνικών αυτών πολιτισμών το 15ο και 16ο αιώνα.
-και οι δυο, τείναμε προς την ανεξαρτησία την ίδια εποχή: αφού και οι δυο περάσαμε την τουρκοκρατία, εμείς είχαμε το 1821, οι άραβες είχαν την ίδια εποχή την έναρξη της νάχντα, την ιστορική αφύπνιση προς την ανεξαρτησία και την αποδέσμευση από την τουρκική κυριαρχία.
- κοινό είχαμε και το πέρασμα από τα εδάφη μας ξένων δυνάμεων που έμειναν 'ξένες' για μας και για τους άραβες.
τέλος πάντων, παλέψαμε για την ανεξαρτησία παράλληλα. κι αυτοί κι εμείς, λέμε, τώρα, ότι έχουμε φτάσει καπως στην ανεξαρτησία...

πίσω από τους ανθρώπους και τους λαούς ένας πολιτισμός.
πρώτα μια διευκρίνηση, σχετικά με το περίφημο 'σύγκρουση των πολιτισμών', που ακούστηκε πάλι.
μένω στα τρία πρώτα γράμματα της λέξης, 'πολ', και λέω: όταν είναι πολλοί, ή κάνουν πόλεμο, ή κάνουν πόλη. από κει έρχεται ο πολιτισμός. άρα δεν υπάρχει 'σύγκρουση πολιτισμών', υπάρχει 'πόλεμος συμφερόντων' με άνομα άλλοθι κάθε φορά...

ο ελληνικός πολιτισμός: είναι τέτοιος ώστε να περιέχει αντιφάσεις και περιθώρια.
τα περιθώρια επεκτείνουν την ελευθερία, στα χειρόγραφα, τα περιθώρια γιομίζουν με τη ζωντάνια του αντιγραφέα, στη ζωή όταν υπάρχει περιθώριο κινήσεων υπάρχει ελευθερία, όπως στο χαρτί έτσι και στην κοινωνία, η ελευθερία στο χώρο, είτε των ιδεών είτε των κινήσεων, αποβαίνουν στο ίδιο: επεκτείνουν τον πολιτισμό.
σκεφτείτε τον κλασικό μας ευρυπίδη και την ανατολίτισσα μήδειά του.
φανταστείτε σήμερα ένα συγγραφέα να φέρνει αριστούργημα με τον τίτλο, π.χ., 'ο αλβανός'. νομίζω έγινε μια τέτοια κίνηση στον κινηματογράφο, και ξέρουμε πώς πήγαν τα πράγματα.
άρα, όταν υπάρχει περιθώριο, υπάρχει χώρος για το νέο, το καινούριο, και ο πολιτισμός είναι ζωντανός και πλουσιότερος.
ακόμη κι αν θέλεις να παλέψεις, να πολεμήσεις με τον άλλον, πολιτισμός είναι να πλησιάσεις και να τον δείς καλύτερα: να τον γνωρίσεις.
διάβαζα πριν έρθω εδώ το βιβλίο του εντρες, εισαγωγή στο ισλάμ, που ανέφερε ότι για λόγους πολεμικής, ζητήθηκε η πρώτη λατινική μετάφραση του κορανίου το 1143, δλδ το 12ο αιώνα.
οι βυζαντινοί, που ζούσαν δίπλα αμφοτερίζοντες πολέμους και εχθροπραξίες, ήδη τον 9ο αιώνα, είχαν μεταφράσει αποσπασματικά επίσης αλλά ήδη από τότε, το κοράνι. ήθελαν να ξέρουν ήδη πώς να τοποθετηθούν απέναντι στον 'εχθρό'. ναι μεν εχθρός, αλλά να τον γνωρίσουν, να σταθούν σχετικά τίμια στον αγώνα.

με την ίδια αμφοτερίζουσα λογική ο ευρωπαϊκος διαφωτισμός καλλιέργησε τις αραβικές σπουδές, πολλές φορές φορές στέλνοντας και επιτοπίως οικονομικούς κατασκόπους (σάμπως τέτοιος δεν ήταν και ο έλγιν, που αγόρασε τα δικά μας μάρμαρα;)
η διαφοροποίηση ανάμεσα στο 'ενάντια' και το 'συναπάντημα' έγινε σταδιακά μέσω της γνώσης.
αν οτ πρώτο πανεπιστήμιο που είχε αραβικές σπουδές ήταν το πανεπιστήμιο της λουβαίν, ήταν ακριβώς γιατί το πανεπιστήμιο ήταν καθολικό, κι ο πάπας ήθελε ειδικούς για τους σκοπούς του. οι σπουδές όμως, έστω κι αν ξεκίνησαν με αυτό το κίνητρο, συνεχίζουν μέχρι τώρα μια μεγάλη παράδοση επιστήμης.
η πρώτη έδρα στην οξφόρδη έγινε τον 17ο αιώνα, τον ίδιον αιώνα και στη γαλλία αναπτύχθηκε η 'ανατολική βιβλιοθήκη' του ερμπελό.
αρχές 18ου αιώνα, ένας φοβερός τύπος, ο γκαλάν, που είχε αποστολή να παζαρεύει διάφορα στην υψηλή πύλη, είχε την ευφυία να 'τσιμπήσει' ένα αθάνατο κείμενο: τις 1001 νύχτες. χάρη σε αυτόν έγιναν γνωστές παγκοσμίως, χάρη σε αυτόν και οι ίδιοι οι άραβες τις εξέδωσαν, μετά τη γαλλική μετάφρασή τους από τον γκαλλάν.
αυτός ο τσίφτης ο γκαλλάν όμως, ήταν διαόλου κάλτσα. έτσι λοιπόν, μέσα στις 1001 νύχτες που μετέφρασε, έβαλε κι ένα δικό του παραμυθάκι, που το είπε δήθεν 'εκ του αραβικού', ήταν όμως από το δικό του κεφαλάκι κατεβασμένο (χι χι χι).
ο πολύ σοβαρός σιλβέστρ ντε σασύ (1758-1830), πατέρας της αραβικής φιλολογίας στη δύση, εξέδωσε πρώτος το αραβικό κείμενο. καταλαβαίνετε πόσο πολύτιμοι στη διαφωτιστική στάση της εποχής ήταν οι άραβες τότε...
η ανάδειξη του κόσμου αυτού ωφέλησε τον αραβικό κόσμο στη δική του αναγέννηση ενάντια στον οθωμανικό ζυγό.
ο μουχάμαντ άλι (1805-1848) έφερε τυπογραφείο στην αίγυπτο, μαζί με άλλα βιομηχανικά εργαλεία, κι έβαλε να μεταφράζουν από τα γαλλικά και τα αγγλικά, αλλά κυρίως από τα γαλλικά, τις οδηγίες χρησης των μηχανημάτων, και τα βιβλία επιστήμης και τεχνολογίας της εποχής
ό,τι άρχισε ο μουχάμαντ άλι στην αίγυπτο συνεχίστηκε στο λίβανο με τον ιμπραχήμ πασά. στο λίβανο, πληθυντικός πληθυσμός, ιδρύθηκαν το αμερικανικό πανεπιστήμιο, το πανεπιστήμιο του αγίου ιωσήφ και η μαντράσατ ουατανίγια, κρατική σχολή.
διαφωτισμός και νάχντα, ο ένας έφερνε νερό στο πηγάδι του άλλου, ο ένας έπαιρνε νερό από το πηγάδι του άλλου.
να θυμηθούμε λίγο και το σαμπολιόν, που κατάφερε να λύσει το γρίφο των ιερογλυφικών, ακολουθώντας το στρατό του ναπολέοντα στην αίγυπτο...

ο πολιτισμός είναι λοιπόν αυτός που μπορεί να αναγεννάται κάθε φορά, να είναι ζωντανός, παραθέττονατς ΄χωρο στο περιθώριό του.
άρα, σεβόμενοι τη θρησκεία του καθενός, ακόμη και τη θρησκείας της κοινωνίας ολόκληρης, θα την τιμήσουμε ως πίστη και ελευθερία.
ο ΑΡΑΒΙΚΟΣ πολιτισμός είναι ένα κομψοτέχνημα αιώνων και γλώσσας και ήχωνπου γέννησε το ισλάμ τον 7ο αιώνα μ.Χ.
η ποίηση, η μουσική η επιστήμη, η τεχνολιγία, γεννήθηκαν μέσα στην ενατένιση της ζωής.
πολιτισμ΄ςο με βάση τη γλώσσα και το χώμα είναι λοιπόν σωστότερη αναφορά.

-όπως η γλώσσα, κυρίως οι 'αέναες γλώσσε', όπως η ελληνική και η αραβική, αλλοιώνονται, αλλάζουν, παίνουν κεινούριο χρώμα σε κάθε εποχή, δλδ ΠΛΟΥΤΙΖΟΥΝ,
-όπως και το χώμα, που θρέφει και το θρέφουν τα δέντρα μας, τα άνθη μας, τα σώματά μας, μιας και είμαστε κι εμείς θνητοί,
αυτά θρέφουν τον πολιτισμό, σκέψεις που ξεπερνιούται, κι όχι πίστη στο αιώνιο, που δεν αλλάζει.
το ισλάμ μπορεί να είναι πηγή πολιτισμού, αλλά ο πολιτισμός δεν είναι ισλαμικός. αραβικός είναι, απλωμένος παντού.


όντως, θεωρώ ότι ένας πολιτισμός δεν μπορεί να χαρακτηρίζεται με γνώμονα τη θρησκεία. όσο για το επιχείρημα 'το ισλάμ δεν είναι μόνο θρησκεία, είναι και κοινωνία' ναι, ναι, δε με απασχολεί. σέβομαι τον Καθένα χωρίς την ετικέτα του Αιώνιου. Σέβομαι τον Αιώνιο μα αυτό δεν είναι πολιτισμός.
ο πολιτισμός είναι μια έννοια εντελώς μα εντελώς διαφορετική. ανθρώπινη.
--------
αυτά θυμάμαι να είπα, αυτά έγραψα τώρα εδώ, στον καινούριο μου υπολογιστή, όπου δεν έχω ακόμη γουόρντ, άρα ο μόνος τρόπος να γράψω είναι να χρησιμοποιώ το ίντερνετ, το οποίο, σημειωτέον το άτιμο, μέσω του κινέζου, με κατέστρεψε...