το καβούκι

όταν λέτε 'καβούκι', τί σκεφτόσαστε; εγώ σκέφτομαι το σαλιγκάρι. και το μυητικό σχήμα του σπιτιού του. για να πας από τα μέσα προς τα έξω πρέπει να κάνεις κύκλους. και για να πας από τα έξω προς τα μέσα, πρέπει να δεχτείς ότι δε θα πας κατευθείαν.

μεγάλη διδαχή.

ελένη, έξελθε του καβουκίου σου! στα δεκαοχτώ μου. όμως δεν έβλεπα καβούκι. νόμιζα πως ήμουν ελεύθερη.
ήταν η προτροπή του γιαννόπουλου. έτσι τον λέγαμε. και τη γυναίκα του 'γιαννοπούλου'. χωρίς αυτό να σημαίνει κάτι αρνητικό. ήταν τα ονόματά τους.
όσοι μ'έχετε ξαναδιαβάσει, γνωρίζετε το μοσέ, είναι ο καθηγητής στον οποίο έχω αφιερώσει το τελευταίο μου βιβλίο, με τις λέξεις 'στον καθηγητή ζυστέν μοσέ, που με έστρεψε προς ανατολάς', αν θυμάμαι καλά, και δε με νοιάζει να πάω να δω.
ο γιαννόπουλος, τη δεκαετία του εβδομήντα ετοίμαζε το ντοκτορά του με το μοσέ.
τότε ήμουν στο λύκειο, ξεριζωμένη ελληνίδα σε μια πόλη με κανένα έλληνα στην ηλικία μου. πού να βρω διέξοδο; το ριξα κι εγώ στη φιλοσοφία. κατάφερα να γραφτώ στο πανεπιστήμιο πριν τελειώσω το λύκειο, πήγαινα κάθε μέρα σχολείο, μια φορά τη βδομάδα στα μαθήματα του πανεπιστημίου, και, κυρίως, έβοσκα στην υπέροχη βιβλιοθήκη της λουβαίν, ένα χάρμα κτίριο...
όταν ο μοσέ πήγαινε στο σπίτι του γιαννόπουλου που ήταν στον ίδιο δρόμο με το δικό μας, στην ναάμσεστραατ, η κυρία γιαννοπούλου ερχόταν και χτύπαγε το τζάμι του σπιτιού μας: 'κυρία αφροδίτη, αφήστε την ελένη να έρθει στο σπίτι μας, έχει έρθει ο καθηγητής μοσέ'...
έτσι γνωριζόμουνα με το μοσέ, και με κάνανε χάζι οι μεγάλοι.
θυμάμαι που παρακολουθούσα κάτι ομιλίες του λεβινάς, που είχε έρθει για ένα μήνα μου φαίνεται στη λουβαίν, κι έκανε τέσσερις ομιλίες, μια τη βδομάδα. 'καταλαβαίνεις τίποτα; μην τρελαθούμε τώρα!' μου έλεγε ο σταυρόπουλος, ένας άλλος νυν καθηγητής του πανεπιστημίου αθηνών, τότε βοηθός εκεί. εγώ τώρα δε θυμάμαι τίποτα από το τι έλεγε ο λεβινάς. θυμάμαι μόνο πως δεν άφηνα ομιλία για ομιλία φιλοσοφίας τότε, και μου άρεσε τρομερά...
μπορεί απλώς να ήμουνα μικρομέγαλη. σκασίλα μου. ένιωθα ότι μου άνοιγαν το μυαλό. ευφραινόμουνα από κάποια πράματα που καταλάβαινα. γέμιζα.
είχε προηγηθεί στην ελλάδα η δουλειά που είχε κάνει πάνω μου η μακρή, καθηγήτρια του γαλλικού ινστιτούτου, που μου είχε μάθει μέσα από τα ίδια τα βιβλία τη γαλλική λογοτεχνία, από το έπος του ρολάνδου μέχρι τους σύγχρονους. οι καθηγητές πανεπιστημίου της λουβαίν είχαν την άνεση να μιλάνε με τον οποιοδήποτε. κι έτσι, πριν τελειώσω το λύκειο, είχα ήδη συζητήσεις κυρίως με τον πουγιάρ, τον καθηγητή ιστορίας της λογοτεχνίας... τον έβρισκα στη βιβλιοθήκη, στο γραφείο του. πρέπει να έχει πεθάνει τώρα. ήταν κλασικός και καλός. μου χάριζε τουλάχιστον μισή ώρα κάθε φορά που με συναντούσε.
έτσι άρχισα να σπουδάζω 'ρομάν', όπως λέγαμε, δλδ φιλολογίες που προέρχονται από τα λατινικά. η ανάλυση κειμένων ήταν η μεγάλη αγάπη μου. κι όπως προφανώς ήμουνα 'από την πόλη έρχομαι και στην κορφή κανέλα', ό,τιδήποτε συγκριτικό μου άρεσε, με τρέλαινε. πήρα τροπή προς το μεσαίωνα, κι αποφάσισα, στα μαθήματα επιλογής, να πάρω ένα μάθημα του μοσέ, 'βυζαντινή φιλολογία'. στο πρώτο μάθημα μπήκα κάπως αργά στην τάξη. ο μοσέ, με τη συρρικτική φωνή του και τη μη-ερασμιακή προφορά του, άρχιζε το κείμενο:

'ειρήνη. το γλυκύ πράγμα και όνομα'.
μου έδωσαν μια φωτοτυπία. ερωτεύτηκα το κείμενο.
λόγος περί ειρήνης, αγίου γρηγορίου ναζιανζηνού.
συγκροτήθηκα με το μοσέ, ότι θα τελειώσω, θα κάνω μεταπτυχιακό και μετά ντοκτορά.
η σκέψη μου ήταν 'οι αρνησίθρησκοι', δεν ξέρω καν αν είναι η σωστή λέξη, 'ρενεγκά' είνι η λέξη στα γαλλικά. ο μοσέ με αποθάρρυνε εντελώς, ότι όλες οι πόρτες θα κλείσουν με τέτοιο θέμα. τότε του είπα: θα κάνω το ντοκτορά μου στα κείμενα του γρηγορίου του θεολόγου, που ήταν όχι μόνο η μεγάλη αγάπη του μοσέ, αλλά διηύθυνε και ένα διεθνές κέντρο για τις κριτικές εκδόσεις όλου του έργου του αγίου γρηγορίου, καθώς και για τις κριτικές εκδόσεις των μεσαιωνικών μεταφράσεων του.
ωστόσο, το ξέρετε, επέμενε ο μοσέ να κάνω αραβικά, και μόλις έπεσα στη λούμπα, τυλίχτηκα στην αγκαλιά των αραβικών, ούτε καν πήγα να πω τίποτα στο μοσέ. έληξε. πήρα άλλη στροφή. για δυο χρόνια, όταν άρχισα ντοκτορά στα αραβικά, ο μοσέ δε μου έλεγε ούτε καλημέρα!:)
ωστόσο εγώ, είχα αγαπήσει τον άγιο γρηγόριο. είχα διαβάσει για τη ζωή του, είχα αγαπήσει τη μελωδία της γλώσσας του, και κυρίως την απίστευτη διακριτικότητα της γραφής και της ζωής του. φανταστείτε ότι κάποιοι βρέθηκαν κάτι να πουν γι αυτόν όταν έγινε πατριάρχης κωνσταντινούπολης, για να τον ξεφορτωθούν, είπαν ότι άφησε τη μικρή επισκοπή της ναζιανζού κι έγινε πατριάρχης, στην πόλη. κι αυτός τότε παραιτήθηκε, πήγε στην εξοχή σ'ένα σπίτι του, και συνέχισε εκεί τη ζωή του γράφοντας ποιήματα, μακριά από όλους...
δούλευα για το ντοκτορά μου αραβική λογοτεχνία, που και που σκεφτόμουνα ότι είχα παρατήσει το γρηγόριο.
η σκέψη αυτή ήταν κάπως ενοχική, αλλά ένιωθα πως αυτός ήταν ο δρόμος μου.
κάμποσα χρόνια μετά, βρέθηκα σχετικά σε δύσκολη θέση: τέλειωνε η σύμβαση που είχα στο κέντρο ερευνών του βελγίου. ήμουν στη βιβλιοθήκη του ινστιτούτου ανατολικών σπουδών, και στη τζαμαρία της γραμματέως της βιβλιοθήκης, καθόταν ένας γνωστός καθηγητής αραβικής φιλολογίας, ο γκράντανρύ. νέος σχετικά, δεν είχε χρήσει καθηγητής μου. με βλέπει και μου λέει: 'α, δεσποινίς χ, σας θέλω. με βάζει να καθήσω στο γραφείο, και μου λέει:
-δέχεστε να δουλέψετε μαζί μου σε ένα πρόζεκτ αραβικής φιλολογίας;
-τι να κάνω;
-να, 'κολασιόν' αραβικών μεσαιωνικών χειρογράφων για κριτική έκδοση του έργου του αγίου γρηγορίου του ναζιανζηνού στα αραβικά!
(ώπα λέω, δε με ξέχασε!)
-σας ευχαριστώ πολύ, μα δε νομίζω να μπορώ, δεν ξέρω!
-γιατί;
-γιατί δεν είμαι ικανή.
τέλος πάντων, συμφωνήσαμε να πάρω μερικά χειρόγραφα σπίτι μου εκείνο το βράδυ, κι αν τα κατάφερνα να τα διαβάσω, να αναλάβω τη δουλειά.
κι έτσι κι έγινε...
ενώ δλδ προσπαθούσα να τελειώσω το ντοκτορά μου, συγχρόνως βρέθηκα να δουλεύω για τον άγιο γρηγόριο στα αραβικά!
το θεώρησα συμβολικό και σημαντικό. όντως, ήταν σημντικό στη σταδιοδρομία μου, γιατί έμαθα πολλά μέσα απ'αυτό, και μάλιστα στη σύγκριση των κειμένων, ελληνικού και αραβικού.
γύρισα στην ελλάδα αργότερα
πέρασαν χρόνια, περιπέτειες, εξελίξεις...
ο άδωνης...
καλή του ώρα.
για πρώτη φορά στη ζωή μου, αναιρώ τη σκέψη να μην επισκεφτώ ποτέ την κωνσταντινούπολη, γιατί θα τιμούσαν τον άδωνη και με καλούσε. αποφασίζω να πάω εκεί ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΔΩΝΗ. κι όντως, τηρώντας το λόγο μου, δεν επισκέφτηκα τίποτα. έκανα ό,τι έκανα για το λόγο που πήγα.
το ταξίδι αυτό δε θα το ξεχάσω ποτέ.
ούτε βέβαια και το απίστευτο ξενοδοχείο 'πέρα παλλάς' που έμενα!
την πρώτη εκείνη μέρα που βρέθηκα στην πόλη, και πριν συναντήσω τον άδωνη, ήπια καφέ με μια ελληνίδα που γνώρισα στο πεζοδρόμιο, γιατί μιλούσε ελληνικά! ήταν η καλή μου φίλη φραγκώ καράογλαν, και μια φίλη της. και πίνοντας καφέ και μιλώντας, συνειδητοποίησα ότι ήταν η γιορτή του αγίου γρηγορίου του ναζιανζηνού!
και είπα με το νου μου!
κοίτα, δε μου κράτησε κακία που άλλαξα πορεία! και κάθε φορά που κάτι γίνεται, Εκείνος είναι κοντά μου.
τότε όμως ήξερα τι έκανα.
τώρα δεν ξέρω. νομίζω όμως ότι και τώρα θα έρθει πάλι κάπου κοντά...

δεν ξέρω, δε θέλω, ως συνήθως, να ξαναδιαβάσω το κείμενο που έγραψα, γιατί θα το ακυρώσω. πολύ θα ήθελα να φανεί πόσο αγαπώ τον άγιο γρηγόριο, και πόσο μου στάθηκε στη ζωή μου. την κυριακή γιορτάζει.

μου έδωσαν μια φωτοτυπία.